به نقل از «قدس آنلاین»

حجاب مقوم عاملیت زن مسلمان

تاریخ انتشار: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۶۴۴۶۴

حجاب مقوله‌ای شرعی و اعتقادی است که پس از انقلاب اسلامی در تقاطع با سیاست، به امری هویتی و گفتمانی تبدیل شد که به تبع آن در سال‌های اخیر بستر منازعات اجتماعی میان برخی از اقشار جامعه بوده است. مهمترین عامل تغییر نگاه و رویکرد جامعۀ ایرانی نسبت به مقوله حجاب و تبدیل آن از یک واجب دینی به امری اجتماعی و سیاسی، سخنرانی‌های امام خمینی(ره) در بحبوحه‌ مبارزات سیاسی مردم علیه حکومت پهلوی بود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

امام(ره) به عنوان رهبر و شخصیتی کاریزماتیک، نقش مهمی در جذب زنان به گفتمان انقلاب اسلامی داشت. کلید واژه «زن» که مکرر در این سخنرانی‌ها به کار می‌رفت کدی بود که به جامعه ضرورت حضور و عاملیت زنان در تمامی عرصه‌های اجتماعی و مذهبی -سیاسی را گوشزد می‌نمود، حضوری که نمادش حجاب بود.

مینو صمیمی یکی از وابستگان دربار پهلوی در توصیف گرایش فراگیر زنان محجبه‌ تظاهرکننده به چادر می‌نویسد: «در میانشان زنانی از هر صنف و طبقه وجود داشت. دانشجو، خانه‌دار، کارمند، متخصص، حتی زنان مربوط به طبقه‌ متوسط تحصیل کرده در کشورهای غربی و حضور یکپارچه این زنان علاوه بر اینکه نمایشی تحسین برانگیز از جرأت و شهامت و اراده زنان ایرانی محسوب می‌شد، نشان دهنده جنبه‌های مذهبی انقلاب ایران نیز بود». طبق چنین گفتمانی که رویکرد ایجابی‌ای به حجاب یعنی تبیین حجاب به عنوان شاخصه‌ هویتی زن مسلمان و عامل تکریم او داشت؛ زن بواسطه‌ حجاب، نه تنها خانه نشین و محدود نمی‌شد بلکه هویتی ارزشمند پیدا می‌کرد.

نماد انقلابی گری زن مسلمان

شواهد تاریخ انقلاب اسلامی نشان می‌دهد در این مقطع طیف گسترده‌ای از زنان جامعه با میل و رغبت حجاب را انتخاب می‌کنند. حجابی که آن را مایه مباهات به دیگر زنان و نماد انقلابی‌گری زن مسلمان می‌دانند. اگر چه حجاب در میان انقلابیون غیر مذهبی، پذیرفته نشد اما مخالفتی هم با آن وجود نداشت و بالعکس. تصاویر موجود در آرشیو اسناد انقلاب اسلامی به خوبی گویای مبارزات انقلابی هم زمان زنان با حجاب و بی‌حجاب در کنار یگدیگر است. در واقع گفتمان انقلاب اسلامی مانند چتر فراگیری سوژه‌های اجتماعی- سیاسی مختلف را زیر سایه خود گرفت و همگان را در یک نقطه مشترک گرد هم جمع کرد که آن همان «ضدیت بر ضد شاه وگفتمان مدرنیزاسیون او بود». یکی از این سوژه‌ها زنان بودند که توانستند در عینیت‌یابی گفتمان انقلاب اسلامی کنشگری فعال باشند.

گفتمان انقلابی امام(ره) تا پایان دفاع مقدس برگ برنده جمهوری اسلامی بود و کارکردهای مثبت فراوانی نیز برای جامعه مسلمان ما داشت اما بعد از این مقطع، کم کم شاهد به حاشیه رفتن رویکرد مذکور و ظهور گفتمان سنتی و محافظه کارانه‌ای از اسلام هستیم که تمایلی به حضور زنان در جامعه ندارد. در این گفتمان دینی؛ الگوی سنتی، ترویج و مورد ستایش قرار می‌گیرد و مبلغین و متولیانش رویکرد غالباً سلبی به حجاب، یعنی تبیین حجاب به عنوان عامل بازدارنده انحرافات مردان جامعه را در پیش می‌گیرند. گفتمان سنتی مذکور در مواجهه با ورود مظاهر مدرنیته و رسانه‌های جدید و نیز بروز تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دهه ۷۰ که موجی از غرب گرایی را در ایران رواج داد، موضعی انفعالی داشته است.

حجاب و رویکردهای فرهنگی منفعلانه و بحران اقتصادی

در سال‌های اخیر جامعه ما در عرصه‌ اقتصادی هم به شدت دچار بحران بوده است. تحریم‌های فلج‌کننده بین‌المللی از یک سو و ناکارآمدی و فساد مدیریتی برخی از مسئولین و کنشگران سیاسی از سوی دیگر، به وضعیت نابسامان موجود دامن‌زده و بستر بروز تبعیض‌ها و بی‌عدالتی‌های فراوان شده است. روندی که موجب نارضایتی‌های گسترده در میان اقشار مختلف جامعه است. این نارضایتی‌های عمومی شدید نسبت به وضعیت معیشتی، یکی از عوامل اصلی نافرمانی‌های مدنی چند سال اخیر مردم؛ از جمله حوادث پیرامون گشت ارشاد بود. حوادثی که کنشگران اصلی آن، زنان و دختران جوانی بودند که بیش از دیگران نسبت به موقعیت خود در جامعه، احساس فرودستی و تبعیض داشتند و مخالفت با حجاب به عنوان یکی از ارزش‌های نمادین جمهوری اسلامی را نوعی کنش مبارزاتی تلقی می‌کردند چرا که اساساً نه تنها با مفهوم حجاب، احساس قرابت هویتی نداشتند بلکه آنرا مانع و محدودیتی برای بروز زنانگی خود می‌دیدند. این طیف از زنان بواسطه‌ عدم آگاهی از فلسفه اصیل و هویت بخش حجاب که تحت تأثیر نگاه متحجرانه بود و دیگری متأثر بودن از فرهنگ متجدد غرب و رسانه‌های معاند با جمهوری اسلامی و احساس تبعیض و عدم رضایت از حکومت، به راحتی با اغتشاشگران همراه می‌شدند.

امام خمینی(ره) و برساخت هویت زنانه در انقلاب اسلامی

این خط مبارزاتی اگر چه توسط مخالفین جمهوری اسلامی، ظرف چند سال و خارج از مرزهای ایران توسط شبکه‌های اجتماعی به آن‌ها دیکته شده بود اما زمینه و بسترش سال‌ها پیش بواسطه بی‌توجهی ما نسبت به زنان و عاملیت مهم آن‌ها در جامعه‌ اسلامی، فراهم شد. مقطعی که غالباً زن‌ایده ال مسلمان؛ زنی محجوب و مستور در خانه ترسیم می‌شد که در مواجهه با دوگانه خانه داری و فعالیت اجتماعی؛ خانه داری را ترجیح می‌دهد. در آن مقطع هر گاه از ضرورت حجاب سخن گفته شد، غالباً نه به این منظور بود که حضور همراه با امنیت را برای زن در عرصه اجتماع تسهیل کند؛ بلکه هدف، جلوگیری از انحراف جامعه بود. هدفی که اگر چه از کارکردهای مثبت حجاب است اما به هیچ وجه از بیان صریح قرآن مستفاد نمی‌شود. اتفاقاً دال محوری در آیه ۵۹ احزاب؛ تشخص و هویت زن باایمان است که بواسطه‌ حجاب نمود ظاهری و بیرونی می‌یابد و حجاب عامل حفاظتش در برابر آسیب‌های اجتماعی است. این نوع نگاه به زن و حجاب همان نگاهی است که در بدو انقلاب توسط امام خمینی(ره) رواج داده شد. امام(ره) بواسطه‌ این اجتهاد در زمانی کوتاه، بسیاری از زنان را با گفتمان انقلاب اسلامی همراه نمود. با پیوستن زنان به مبارزات بود که در کمتر از شش ماه، حکومت پهلوی سرنگون و انقلاب به پیروزی نهایی رسید. امام خمینی(ره) با تیزبینی و تیزهوشی خاص خود دریافته بود که انقلاب اسلامی ایران بدون شرکت بانوان به ثمر نخواهد رسید. ‌ایشان در پاریس موکدا و صریحاً اعلام نمودند که شرکت خانم‌ها در تظاهرات و راهپیمایی‌ها ولو با منع صریح پدران و شوهرانشان مواجه شوند، واجب است و آن‌ها حق ندارند مانع شرکت زنان شوند. طرح مسئله تکلیف شرعی زنان برای شرکت در فرآیند انقلاب از سوی امام، تمامی محیط‌های خصوصی و عمومی را به چالش کشید.

امروز اگر به دنبال پایان دادن به چالش‌های پیرامون موضوعات فرهنگی مانند حجاب که اساساً مربوط به زنان است هستیم؛ راهی جز بازگشت به گفتمان امام خمینی(ره) نداریم. گفتمانی که در آن زن مسلمان ضمن داشتن هویتی مستقل در جامعه از عاملیتی همسان با عاملیت مردان برخوردار است و حجاب مقوم چنین عاملیتی می‌باشد.

منبع: روزنامه قدس

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: گفتمان انقلاب اسلامی جمهوری اسلامی امام خمینی ره زن مسلمان

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۶۴۴۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عملیات وعده صادق نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی است

به گزارش خبرنگار مهر، آیت‌الله مصطفی محامی در خطبه‌های نمازجمعه این هفته زاهدان ضمن تسلیت فرا رسیدن سالروز شهادت امام جعفر صادق علیه السلام، افزود: امام صادق (ع) یک الگو برای وحدت و تعامل با مذاهب اسلامی بودند و محافل درس ایشان محل حضور علما، بزرگان و حتی ائمه مذاهب مخالف بود و خیلی‌ها به شاگردی ایشان افتخار می‌کردند و امام در اواخر دوره بنی امیه و اوایل دوره بنی عباس توانستند در ادامه نهضت امام باقر (ع) یک نهضت علمی و فرهنگی راه بیندازند و معارف اسلام ناب را ارائه کردند و بر این اساس، اکنون بیش از صد هزار حدیث از ایشان به دست ما رسیده و البته خیلی از منابع از دست ما رفته و این نشان دهنده عظمت حرکت بزرگ امام صادق (ع) و فرصت شناسی ایشان است.

وی گفت: ما باید از امام صادق (ع) درس بگیریم و در راستای تقویت وحدت، اتحاد و انسجام امت اسلامی و نیز تقویت مکتب اهل بیت (ع) و ترویج معارف مکتب اهل بیت (ع) با فرستادن فرزندان مستعد خود به حوزه‌های علمیه تلاش کنیم تا با معارف اسلام آشنا و در برابر هجوم دشمنان از اسلام ناب دفاع کنند و مبلغ شایسته‌ای باشند.

نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان ضمن گرامیداشت سالروز شهادت شهید آیت‌الله مرتضی مطهری و تبریک روز معلم با اشاره به عملیات وعده صادق، تصریح کرد: عملیات وعده صادق نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی و جبهه مقاومت بود و ایران اسلامی توان نظامی، دفاعی، علمی و اطلاعاتی خود را به رخ دشمنان جهان اسلام کشید و با اقتدار کامل این عملیات را انجام داد و دل مسلمانان و آزادی خواهان جهان را شاد کرد.

وی اضافه کرد: نکته اینجاست که اگر فکر جوان ایرانی به کار بیفتد و به میدان بیاید می‌تواند، افتخار بیافریند و در صنعت نظامی، دفاعی، هوا و فضا و انرژی هسته‌ای این توان را مشاهده کردیم و حالا همین فکر در عرصه اقتصادی هم می‌تواند حضور یابد و وضعیت اقتصادی کشور را بهبود ببخشد و چرا از این توان به درستی استفاده نمی‌شود.

وی گفت: علیرغم تاکید مقام معظم بر حضور مردم و جوانان در فعالیت‌های اقتصادی، اما کمتر به این توصیه توجه می‌شود و امسال تحت عنوان جهش تولید با مشارکت مردم نامگذاری شده و مهم هست تا مسؤولان برای حضور مردم در عرصه اقتصاد برنامه ریزی کنند.

امام جمعه زاهدان افزود: فعالیت‌هایی انجام شده اما نیاز به مراتب بیشتر هست و البته توان مردم و جوانان هم بیش از این‌هاست و باید از این توان استفاده شود و فارغ از آمارهای خوبی که مسؤولان و دولت‌های مختلف ارائه می‌کنند مردم منتظر دیدن نتیجه این آمارها در سر سفره زندگی و معیشت خود هستند.

نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان بیان کرد: در عرصه بین‌المللی همان گونه که مقام معظم رهبری فرمودند جریان فلسطین و غزه در صدر اخبار است خصوصاً در این روزها که دانشجویان و دانشگاهیان آمریکا و اروپا هم به طرفداری از مردم غزه به میدان آمده‌اند و علیه رژیم غاصب صهیونیستی شعار می‌دهند و می‌بینیم که چه برخوردهایی با آن‌ها می‌شود.

وی گفت: در سال‌های گذشته و زمانی که بلوک شرق و اتحاد جماهیر شوروی هنوز وجود داشت امام خمینی (ره) به رهبر آن‌ها گورباچف نامه نوشته و او را به اسلام دعوت کردند و فرمودند جمعی از دانشمندان خود را بفرستید تا درس بخوانند و با اسلام آشنا شوند و با بینش دقیق و نگاه نافذ که از آن برخوردار بودند عنوان کردند که زین پس باید کمونیست را در موزه‌های تاریخ پیدا کنید و آن‌ها توجهی نکردند و پس از مدتی اتحاد جماهیر شوروی فرو ریخت.

امام جمعه زاهدان تصریح کرد: مقام معظم رهبری نیز در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۳ به دانشجویان اروپایی و آمریکایی نامه‌ای نوشته و از آن‌ها خواستند که از بزرگان خود دلیل اسلام ستیزی را سوال کنند و آن‌ها را به تحقیق در خصوص اسلام و آشنایی با معارف و ارزش‌های اسلامی توصیه کردند و بعد از عملیات‌های تروریستی که در کشورهای اروپایی رخ داد و آن را به نام مسلمانان افراطی گذاشتند و در آذرماه ۱۳۹۴ مجدداً مقام معظم رهبری به دانشجویان اروپا و آمریکا نامه نوشتند و مطرح کردند که تروریست با هیچ تعالیم دینی به خصوص اسلام سازگاری ندارد و تروریست درد مشترک ماست و به ناامنی‌های کشورهای منطقه و حمایت و پشتیبانی آمریکا و کشورهای غربی از گروه‌های تروریستی اشاره کردند و مجدداً آن‌ها را به آشنایی مستقیم و بیشتر با اسلام دعوت کردند.

محامی اظهار کرد: بازتاب این بیانات و سایر فعالیت‌های فرهنگی انقلاب اسلامی را امروز مشاهده می‌کنیم از جمله رواج حجاب اسلامی در بین مسلمان کشورهای مختلف چه کشورهایی که حکومت اسلامی دارند و چه کشورهایی که حکومت اسلامی ندارند و حجاب به عنوان پوشش زن مسلمان رواج یافته و این دشمنان اسلام را نگران کرده و دومی هم حرکت دانشجویان برای دفاع از مردم مظلوم فلسطین و غزه است آن هم دانشجویانی که مسلمان نیستند و چه بسا این حرکت بازتاب همان نامه‌ها باشد و نشان دهنده این است که حرف حق جای خود را باز خواهد کرد و راه خود را پیش خواهد برد.

نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان گفت: حرف حق و سخن با منطق در دل‌ها اثر می‌کند و اگر سخن مقام معظم رهبری در عمق جان دانشجویان مسلمان و غیر مسلمان آمریکا و اروپا تأثیر می‌گذارد نمی‌تواند در دل دانشجویان خود ما در ایران تأثیرگذار باشد.

وی ادامه داد: مقام معظم رهبری به طور مکرر به ارتباط گیری با دانشجویان توصیه کردند و سوال این است که ما جامعه روحانیت و مسئولان فرهنگی چه مقدار به دستور و تاکید ایشان عمل کرده‌ایم و چه مقدار با قشر دانشجو و دانش‌آموز ارتباط ایجاد کرده‌ایم و نتیجه آن را باید در دانشگاه ببنیم.

وی بیان کرد: آیا هیجانی که در دفاع از فلسطین در دانشگاه‌های آمریکا و اروپا وجود دارد در میان دانشجویان داخل کشور هم مشاهده می‌کنیم؟ و اینکه در یک دانشگاه اروپایی و آمریکایی یک زن پای حجاب خود ایستاده و مقاومت می‌کند آیا چنین پوششی را ما در دانشگاهای خود مشاهده می‌کنیم؟ و اگر این طور نیست باید جوابی برای آن پیدا کنیم.

امام جمعه زاهدان افزود: این نشان دهنده کم کاری ماست و یک بخش کار این است که ما نسبت به کشورهای دیگر دستمان نمی‌رسد جز تمرکز روی منطق و بیان حرف حق اما در کشور خودمان می‌گوئیم زور دست خود ماست و توجه نمی‌کنیم که کار فرهنگی با زور، قدرت و بخشنامه اجرا نمی‌شود.

وی ادامه داد: مقام معظم رهبری در جلسه با معلمان فرمودند باید تلاش کنید تا دانش آموزان عقلانیتی که پشت تصمیم‌های نظام جمهوری اسلامی هست را درک کنند اما ما در این خصوص کمتر کار کرده‌ایم در حالی که اگر دانش‌آموز و دانشجوی ما این منطق را درک کنند قشر زیادی آن را خواهند پذیرفت و افراد محدودی هستند که برای دشمن مزدوری می‌کنند و عموم فرزندان خود ما هستند و ما باید به دل این‌ها حرف بزنیم که کمتر صورت گرفته است.

امام جمعه زاهدان تصریح کرد: برای مثال حجاب حکم شرعی، قانون و الزام قانونی دارد و باید پیگیری شود اما قبل، هنگام و پس از پیگیری برای اجرای قانون باید کار فرهنگی و اقناع عمومی صورت گیرد و با عقلانیت همراه باشد و در غیر این صورت همان گونه که رضا شاه با زور نتوانست حجاب سر مردم کند با زور هم نمی‌توان حجاب سر مردم کرد مگر اینکه خود او آن را بپذیرد و قبول کند.

نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: در اجرای الزام قانونی باید تدبیر به خرج داد و بنده در سال‌های گذشته و در اجلاس ائمه جمعه خدمت رئیس جمهور محترم گفتم که اجرای قانون باید از دستگاه‌های اداری که مأمور شما هستند شروع شود و عُرف هر جامعه‌ای است که برای نیروهای خود یک لباس فرم تعیین و آن را الزام قانونی می‌کنند و بعد سراغ شرکت‌های وابسته از جمله، بیمارستان‌ها، شهرداری‌ها و غیره، بروید و در گام بعد نیز مجوز مجموعه‌هایی که برای کار نیاز به تأیید شما دارند را مشروط به رعایت همین نکات ارائه کنید که در چنین شرایطی فضای جامعه تغییر پیدا می‌کند و بعد با موارد محدودی که دهن کجی می‌کنند برخورد صورت می‌گیرد اما متأسفانه این کار را نکردند و در خیابان و پارک شروع به برخورد با بی حجاب کردند و اتفاقاتی هم در پی داشت‌.

وی افزود: الزام قانونی باید پیگیری شود اما نیازمند تدبیر است و باید به تدریج با منطق و بدون ایجاد درگیری و بدون ایجاد دوقطبی سازی صورت گیرد و قبل، هنگام و پس از آن نیز کار فرهنگی لازم است.

کد خبر 6095761